نوشته ها
علل و علائم زندگی نباتی
بررسی علل و علائم زندگی نباتی
اصطلاح وضعیت نباتی (VS) از سال ۱۹۷۲ شناخته شده است. زندگی گیاهی (نباتی) به معنای زندگی کردن و انجام تمام عملکردهای یک ارگانیسم بیولوژیکی، به جز عملکردهای اجتماعی و فکری است. در واقع زندگی نباتی یا VS نقض آگاهی از محیط و شخصیت فرد است که نتیجه از هم گسیختگی عملکردهای قشر مغز و ساختارهای زیر قشری است.
درجه این اختلال توسط متخصص بیماریهای مغز و اعصاب و مراقبت‌‌های ویژه با علائم بالینی و با استفاده از مقیاس‌‌های استاندارد ویژه ارزیابی می‌شود. متأسفانه امروزه علم پزشکی با وجود پیشرفت‌های بسیار بزرگ و بنیادی، روش‌های ابزاری دقیقی برای ارزیابی هوشیاری ندارد؛ اما چیزی که مشخص و اثبات شده، این است که ناتوانی در پاسخ به محرکهای بیرونی قطعاً امکان ادراک آگاهانه این افراد را رد نمی‌کند. ب
علائم زندگی نباتی
فردی که در حالت ناآگاه و بی‌پاسخ است، آسیب به مغز را تجربه کرده است. این افراد هیچ عملکرد شناختی یا توانایی تفکر ندارند: اما از آنجایی که ساقه مغز این افراد هنوز کار می‌کند، فرد ممکن است به زندگی عادی برگشته و شرایط زیر را تجربه کند:
- تنظیم تنفس و ضربان قلب بدون کمک خارجی و دستگاه‌های مرتبط
- باز و بسته کردن چشم‌ها
- داشتن چرخه خواب و بیداری منظم
- داشتن رفلکس‌‌های اساسی
- حرکت دادن چشم‌ها، پلک زدن یا اشک ریختن
- ناله کردن، غرغر کردن و لبخند زدن
این افراد نمی‌توانند فعالیت‌های زیر را انجام دهند:
- نمی‌توانند اشیا را با چشم دنبال کنند
- به صداها یا دستورات شفاهی پاسخی نمی‌دهند
- نمی‌توانند از طریق چشمک زدن یا اشاره کردن صحبت کرده یا ارتباط برقرار کنند
- نمی‌توانند حرکات هدفدار و خودآگاه انجام دهند
- نمی‌توانند با محیط اطراف خود تعامل داشته باشند
- نمی‌توانند کوچک‌ترین نشانه‌‌هایی از احساس و عواطف انسانی را بروز دهند
- هیچ نشانه‌‌ای از آگاهی را از خود بروز نمی‌دهند
سطح هوشیاری در زندگی نباتی: زندگی نباتی در فرهنگ عمومی با سکته مغزی، مرگ مغزی و کما یکسان انگاشته می‌شود؛ اما این حالت ناآگاه و بی پاسخ با این شرایط مشابه زیر، اندکی متفاوت است:
- حالت حداقل هوشیار (Minimally conscious state): فرد بین آگاهی و عدم آگاهی به‌صورت متناوب تغییر وضعیت می‌دهد.
- کما (Coma): در حالت کما فرد بیدار و آگاه نیست. در حالی که در زندگی نباتی فرد بیدار است و ممکن است چشمان خود را نیز باز نگه دارد.
- مرگ مغزی (Brain death): در مرگ مغزی آسیب به مغز و ساقه مغز هم‌زمان اتفاق افتاده و کاملاً غیرقابل برگشت است.
- سندرم قفل شدگی (Locked-in syndrome): فرد هوشیار و کاملاً آگاه است اما کاملاً فلج است و قادر به صحبت کردن و حرکت دادن بدن، زبان و چشم خود نیست.
نحوه تشخیص هوشیاری افراد توسط پزشکان
برای تعیین اینکه آیا فردی هوشیار است یا خیر، باید در اعمال او قصد و عزم وجود داشته باشد. این قصد و عزم نشان می‌دهد که آن‌ها با محیط خارجی خود در ارتباط هستند:
- اگرچه بیمار می‌تواند چشمان خود را باز و بسته کند و حرکات چشمی را انجام دهد؛ اما هیچ هدفی از انجام دادن این کار ندارند. حرکات کاملاً تصادفی، غیرارادی و مستقل از محرکهای بیرونی هستند. به‌عنوان مثال، اگر بیمار چشمانش را باز نگه داشته باشد و شما یک مداد را جلوی چشمان او حرکت دهید، با چشمانش آن مداد را دنبال نخواهد کرد.
- بیمار هیچ حرکت ارادی یا عمدی انجام نمی‌دهد. اگر ژست می‌گیرد یا اندامی را تکان می‌دهند، به این دلیل است که به محرکهای شدید واکنش نشان می‌دهند. به‌عنوان مثال، افراد درگیر به زندگی نباتی می‌توانند در اثر صداهای بسیار بلند، از خود رفلکس‌‌های تعجبی و مبهوت شدگی نشان دهند. باقی حرکات، رفلکس‌‌های ابتدایی هستند، مانند مکیدن، جویدن و بلعیدن و موارد مشابه دیگر.
- این افراد نمی‌توانند صحبت کنند و کلمه‌ای به زبان نمی‌آورند. اگر بیمار سروصدایی ایجاد کند، صدای غرغر یا صداهای ابتدایی خواهد بود.
- اگر دستور شفاهی یا کتبی به آن‌ها داده شود، از آن پیروی نمی‌کنند و نسبت به آن واکنش نشان نمی‌دهند.
- بیمار بی‌اختیاری مدفوع و ادرار دارد.
- بنابراین، بیمار از چیزی آگاه نیست، تنها قلب و ریه‌‌های او هستند که در اثر فعالیت ساقه مغز و به‌صورت غیرارادی و ناخودآگاه، به کار خود ادامه دهند.
- به عبارت دیگر، آن‌ها می‌توانند فشار خون، عملکردهای قلبی و تنفسی خود را در سطح زنده ماندن و ادامه حیات، حفظ کنند.
عوارض زندگی نباتی
به دلیل عدم تحرک تقریباً کامل بیماران در VS، انقباضات مفصلی، زخم بستر و پنومونی احتقانی ایجاد می‌شود. نیاز به کاتتریزاسیون مداوم مثانه باعث خطر عفونت دستگاه ادراری با ایجاد پیلونفریت، اوروسپسیس می‌شود. این عوارض ممکن است باعث مرگ بیمار شود. مرگ ناگهانی برای بیماران در حالت زندگی نباتی کاملاً ممکن است. مراقبت دقیق، پیشگیری از زخم بستر و درمان حمایتی منظم می‌تواند از بروز عوارض شدیدتر جلوگیری کرده و طول عمر بیمار را افزایش دهد.
صفحه اینستاگرام مرکز فوق تخصصی مغز و اعصاب نورون اصفهان
نوبت دهی اینترنتی کلینیک تخصصی و فوق تخصصی مغز و اعصاب نورون