نوشته ها
منظور از هیجان چیست؟
هیجان، تعریف‌های مختلفی از دیدگاه روان‌شناسی دارد.
اما به بخشی از شخصیت، فکر، احساس و رفتار فرد، هیجان می‌گویند. هیجان می‌تواند منشأ بدنی و غیربدنی داشته باشد. این حس، از جنس فکر نبوده و ناگهانی بروز کرده و به‌راحتی نیز تغییر می‌کند. منشأ هیجان گاهی مشخص بوده و در مواردی نیز نامشخص است. هیجان می‌تواند محرک بیرونی و درونی داشته باشد.
ما از لحظه تولد برخی از هیجانات را با خود داریم و این اهمیت و نقش هیجانات مختلف را در زندگی نشان می‌دهد. برخی از هیجانات لذت‌بخش، خوشایند و تقویت کننده هستند، به‌طوری‌که فرد برای رسیدن به آن حالت خاص از هیجانات ممکن است تقلا و تلاش هم بکند. زمان تولد، مغز شگفت‌انگیز ما تکامل یافته تا ما را از آسیب ایمن نگه داشته و سبب شود که زنده بمانیم. ممکن است پاسخ‌هایی با نام تسلیم، فرار و حمله را شنیده باشید. هریک از این سه، پاسخ‌های رایج به هیجانات شدید هستند. گرچه این سیستم هیجانی برای زنده ماندن و نجات بشر در زمان گذشته سازگارانه بوده است، ولی در موقعیت‌هایی که خطر مرگ وجود ندارد، سازگارانه نیست.
البته باید این را هم در نظر داشته باشید که وجود هیجانات منفی به خودی‌خود اتفاق بدی نیست، بلکه چیزی که مشکل ایجاد می‌کند، عدم کنترل درست این هیجانات منفی است. جالب است بدانید اصطلاحی وجود دارد به نام Emodiversity. این اصطلاح به این معنی است که انسان‌ها در زندگیشان نیاز به انواع و اقسام احساسات دارد، حتی احساسات منفی! این موضوع برای هیجانات هم صدق می‌کند.
ابعاد مختلف هیجان:
-
بعد رفتاری:
در پی هر هیجانی یک سری رفتار‌ها از ما سر می‌زند. به‌طورمثال وقتی خشمگین هستید فریاد می‌زنید. معمولا در پی هیجان، رفتارهای انسان از کنترلش خارج می‌شود و به اصطلاح رفتارهای تکانشی پیدا می‌کند. همین رفتارهای تکانشی عامل پشیمانی بعد هیجان می‌شود پس یکی از موارد مهم در کنترل هیجان منفی همین کنترل رفتارهای تکانشی است.
-
بعد شناختی:
هر هیجانی به‌دنبال یک سری فکر ایجاد می شود. مثلا وقتی در خانه تنها هستیم و صدایی می‌شنویم اگر فکر کنیم دزد آمده است دچار اضطراب می‌شویم. این بعد برخلاف بعد رفتاری و فیزیولوژیک قابل لمس برای بقیه نیست و فقط خود فرد می‌تواند از شدت آن مطلع باشد.
-
بعد فیزیولوژیک:
این بعد شامل تغییرات جسمانی است که در اثر هیجان در فرد ایجاد می‌شود. برای مثال فردی که ترسیده یا اضطراب دارد دچار ضربان قلب می‌شود یا مشکلات گوارشی پیدا می‌کند. درکل در مواقع ایجاد هیجان سیستم سمپاتیک یا «فرار و گریز» در انسان فعال می‌شود و همین باعث شروع تغییرات جسمی در فرد می‌شود.
کلینیک مغز و اعصاب نورون اصفهان را در اینستاگرام دنبال کنید.
انواع هیجان
تعدادی از پژوهشگران هیجان‌ها را به دو دسته‌ی مثبت و منفی تقسیم‌بندی می‌کنند. ۶۲ نوع هیجان ازجمله رایج‌ترین انواع هیجان در بین اشخاص هستند که به خوشایند و ناخوشایند یا مثبت و منفی تقسیم می‌شوند.
منظور از هیجان منفی چیست؟
به هیجان‌هایی مانند اضطراب، افسردگی، خشم، حسادت، ترس، احساس گناه، احساس ناکامی و غم هیجان منفی می‌گویند. درباره هیجان‌های منفی یک نکته را فراموش نکنیم و آن این است که هر هیجان منفی هم الزاما و کاملا منفی نبوده و بستگی به میزان «تأثیرگذاری» آن حس روی فرد دارد.
هیجان‌های منفی که می‌توان از آن‌ها به‌عنوان علایم هشدار دهنده مطمئن یاد کرد، عبارتنداز:
- تعجب: در اثر حوادث و رویدادهای ناگهانی مانند رعدوبرق، طوفان و دیدن یک دوست قدیمی به وجود می‌آید.
- ترس: هشدار هیجانی است و هنگامی به وجود می‌آید که در معرض آسیب‌های جسمی و یا روانی قرار بگیریم.
- خشم: در اثر ناکامی و عدم تحقق هدف و خواسته‌ها شکل می‌گیرد.
- انزجار: عامل این هیجان عدم پذیرش و مطرود شدن است.
- اندوه: از منفی‌ترین و آزاردهنده‌ترین نوع هیجان‌هاست و علت آن شکست و جدایی است. جدایی از شخص موردعلاقه در اثر مشاجره، اختلاف‌نظر، طلاق و مرگ است و می‌تواند زمینه ساز اندوهگینی شود.
هیجانات مثبت شامل چه مواردی می‌شود؟
به هیجان‌هایی مانند عشق، شادی، خنده و گریه از سر شوق، هیجان مثبت می‌گویند. وقتی نیازها ارضاء نمی‌شوند، هیجان‌ها به ما هشدار می‌دهند؛ مثلا وقتی احساس تنهایی می‌کنیم که نیازهای اجتماعی و ارتباطی ما برآورده نشوند. وقتی احساس ترس می‌کنیم که نیازهای ایمنی ما ارضاء نشوند و وقتی احساس طرد می‌کنیم که نیاز به پذیرش و تأیید ما از سوی دیگران محقق نشود.
کلینیک مغز و اعصاب نورون اصفهان را در اینستاگرام دنبال کنید.
جهت اطلاع بیشتر در کانال تلگرام کلینیک مغز و اعصاب نورون اصفهان عضو شوید.
مطالب پیشنهادی کلینیک تخصصی مغز و اعصاب نورون (کلینیک مغز و اعصاب اصفهان):
تفکیک پذیری احساسات چیست؟ (۱)
کارگاه آموزشی: چگونه هیجانات و افکار منفی خود را مدیریت کنیم؟